آموزش شستشوی الکتروموتور
شستشوی الکتروموتور یکی از اقدامات ضروری برای حفظ عملکرد بهینه و افزایش طول عمر دستگاه است. گردوغبار، زنگ‌زدگی و چربی روانکارها از جمله عوامل اصلی آلودگی الکتروموتور هستند. وجود آلودگی از تهویه مناسب هوا و چرخش روان قطعات متحرک جلوگیری نموده و باعث افزایش اصطکاک و گرم‌شدن بیش از حد موتور می‌شود. شستشوی منظم و اصولی موتور می‌تواند مشکلات ناشی از آلودگی را رفع و عملکرد موتور را بهبود بخشد.
در این مقاله نحوه شستشوی الکتروموتورها را به‌صورت مرحله‌به‌مرحله شرح داده و نکات لازم دراین‌خصوص را بیان می‌کنیم؛ با ما همراه باشید. برای شستن سیم‌پیچ‌ها و سایر قطعات موتور می‌توانید از چربی‌گیر یا سایر محلول‌های تمیزکننده غیر قابل‌اشتعال استفاده کنید. اگر به هر دلیل در حین شستشوی دینام با مشکلی مواجه شدید، برای ادامه مراحل به یک برقکار مراجعه نمایید.
مراحل شستشوی موتور
قطع‌کردن برق موتور و جداکردن آن از محل نصب: ابتدا باید برق ورودی به موتور را قطع کنید تا هیچ‌گونه جریان الکتریکی وارد موتور نشود. همچنین تمامی پیچ و مهره‌هایی که موتور را در جای خود نصب نموده‌اند، را باز کنید. برای اطمینان بیشتر از اینکه هیچ‌گونه بار الکتریکی در موتور وجود ندارد، آن را با مولتی‌متر تست کنید.
جداکردن اتصالات ترمینال: در ترمینال موتور را باز کرده و تمامی پل‌ها را جدا کنید؛ پیشنهاد می‌کنیم از محل قرارگیری سیم‌ها عکس بگیرید تا در مرحله اتصال دوباره سیم‌ها، این کار به شیوه صحیح انجام دهید.
جداکردن محافظ پروانه: در یک طرف موتور شفت قرار گرفته و در طرف دیگر پروانه قرار دارد؛ پیچ‌های محافظ پروانه را باز کنید و محافظ را جدا کنید.
جداکردن پروانه فن: پروانه فن را با دقت و به‌آهستگی از انتهای شفت موتور جدا کنید.
باز کردن براکت پشتی موتور: پیچ‌های براکت انتهای موتور را باز کنید و آن را جدا کنید.
بازکردن براکت جلوی موتور: پیچ‌های براکت سمت شفت را نیز باز کنید.
خارج‌کردن روتور: روتور را به همراه براکت جلوی موتور خارج کنید؛ اگر اتصال دیگری روی شفت وجود ندارد، روتور را از براکت جدا کنید.
بررسی وضعیت سیم‌پیچ‌ها: پس از خارج‌کردن روتور وضعیت سیم‌پیچ‌ها را بررسی نمایید. اگر سیم‌پیچ‌ها سوخته باشند باید آنها را تعویض نمایید؛ در مقاله درآوردن سیم‌های سوخته از داخل استاتور دراین‌خصوص توضیحات لازم داده شده است.
تمیزکردن پوسته: پوسته موتور را با دستمال و حلال‌های مخصوص شستشو دهید. در صورت زنگ‌زدگی می‌توانید از سنباده یا پولیش نیز استفاده کنید.
تمیزکردن روتور: در صورت مشاهده چربی یا آلودگی روی روتور می‌توانید از سنباده‌های نرم (220 تا 240) برای تمیزکردن آن استفاده کنید. هرگز از آب یا مواد شیمیایی برای شستن این ناحیه استفاده نکنید؛ زیرا باعث اتصال کوتاه موتور می‌شود. در هنگام تمیزکردن روتور، بلبرینگ‌ها را نیز بررسی نموده و در صورت خرابی تعویض یا روانکاری کنید. معمولاً در موتورهای توان پایین از بلبرینگ 2Z استفاده می‌شود که در صورت خرابی باید تعویض شوند؛ ولی در توان‌های بالاتر از بلبرینگ عادی استفاده می‌شود و به‌صورت دوره‌ای باید گریس‌کاری شوند.
شستشوی سیم‌پیچ موتور: با استفاده از یک دستمال و محلول‌های چربی‌گیر مخصوص و غیر قابل‌اشتعال، سیم‌پیچ‌های موتور را شسته و چربی احتمالی روی آنها را پاک کنید. به‌هیچ‌عنوان ماده شوینده را مستقیماً روی سیم‌پیچ‌ها نریزید و حتماً از خشک‌شدن کامل آنها اطمینان حاصل نمایید. همچنین شستشوی سیم‌پیچ موتور را باید به‌آرامی انجام دهید تا عایق‌ها و نخ‌های جداکننده کلاف‌ها آسیب نبینند.
اسمبل مجدد موتور و ضربه‌زدن به براکت ها: تمامی قطعات را مجدداً در محل خود قرار دهید. براکت ها را نیز در محل خود قرار داده و به‌وسیله یک چکش با روکش نرم به‌آرامی روی آنها ضربه بزنید تا به پوسته برخورد کنند. این عمل را برای هر دو براکت انجام دهید تا از محکم‌بودن آنها و قطعات داخل موتور اطمینان حاصل شود. در نهایت پیچ‌های براکت را ببندید.
بررسی چرخش شفت: اگر همه قطعات به‌درستی نصب شده باشند، شفت موتور به‌راحتی توسط دست می‌چرخد. اما اگر شفت به‌راحتی نمی‌چرخد، ممکن است نصب براکت ها را به‌درستی انجام نداده باشید و یا روتور با قطعه‌ای درون موتور درگیر است.
اتصال مجدد سیم‌های ترمینال: سیم‌ها و پل‌های ترمینال را مجدداً متصل نمایید. در مقاله سربندی موتور سه‌فاز و نحوه تشخیص آن درباره نحوه اتصال ستاره و مثلث به‌صورت کامل توضیح داده‌ایم و می‌توانید بر اساس آن سربندی موتور را تکمیل نمایید.
نکاتی درباره شستشوی موتور
به‌طورکلی، مهم‌ترین نکات در نگهداری الکتروموتورها عبارت‌اند از:
نصب فن خنک کننده روی روتور
سرویس های روزانه و هفتگی الکتروموتور
زمان شستشوی الکتروموتور
روغن کاری الکتروموتور
نصب فن خنک کننده روی روتور
همانطور که می‌دانید در الکتروموتورها، سیم پیچ‌های روتور و استاتور دارای مقاومت اهمی هستند و هنگام عبور جریان الکتریکی از سیم پیچ‌ها، اندکی از این انرژی الکتریکی به صورت حرارت تلف می‌شود. از طرفی دیگر هسته‌ی آهنی و پوسته ی فلزی الکتروموتور همواره در معرض میدان مغناطیسی قرار دارد از این رو مقداری از انرژی الکتریکی در موتور به صورت تلفات هیسترزیس و تلفات فوکو( تلفات هسته )، از بین می‌رود.
تلفات اهمی و تلفات هسته باعث افزایش دمای الکتروموتور می‌شود. این افزایش دما، در عملکرد الکتروموتور اختلال ایجاد می‌کند، از این رو لازم است حرارت تولید شده در درون الکتروموتور به خارج از آن هدایت شود و هوای درون موتور تهویه شود. تهویه الکتروموتورها اغلب توسط فن( پروانه) انجام می‌شود. به این صورت که روی محور روتور،فن هایی تعبیه می‌شود که هنگام کار موتور، جریان هوا را به داخل موتور هدایت می‌کند و آن را خنک می‌کند.
پس برای کاهش دمای الکتروموتور و افزایش عملکرد آن نصب پروانه یا فن ضروری است.
سرویس های روزانه و هفتگی الکتروموتور
وجود گرد و خاک و رطوبت هوا باعث می‌شود که قسمت های داخلی و خارجی الکتروموتور پس از مدتی کار کردن ، جرم بگیرند . جرم هایی که در قسمت های مختلف الکتروموتورها ایجاد می‌شود باعث خشک شدن یاتاقان ها می‌شود و در نتیجه موتور خوب خنک نمی شود، لذا برای کاهش خرابی های احتمالی الکتروموتور، سرویس هایی برای تمیز کردن و روغن کاری الکتروموتورها منظور می کنند که انجام به موقع آنها باعث افزایش طول عمر مفید موتور می‌شود.
در سرویس‌های روزانه، ابتدا باید بدنه خارجی الکتروموتور را بازدید کرد، آنگاه قبل از راه‌اندازی، با حرکت دادن فن ها از سلامت آنها اطمینان حاصل کنید سپس قسمت های خارجی الکتروموتور را بررسی کنید و پوسته را تمیز کنید.
همچنین پس از راه‌اندازی مقدار جریان و ولتاژ را کنترل کنید و در صورت مشاهده هر نوع عیب، بلافاصله الکتروموتور را خاموش کرده و درصدد رفع عیب برآیید. در سرویس های هفتگی ضمن بازدید قسمت‌های خارجی، باید یاتاقان ، بوش و بلبرینگ را نیز بازدید کرد و در صورت گشادی بیش از حد بوش ها یا مشاهده سروصدا در بلبرینگ ها، آنها را تعویض کرده و روغن‌کاری کنید.
شستشوی الکتروموتور
در سرویس‌های سالانه، موتور باید کاملاً شستشو داده شود و بر اساس دستورالعمل‌های دفترچه راهنما قطعات خراب تعویض گردد همچنین روغن کاری و گریس کاری کامل انجام شود. برای شستشوی الکتروموتور باید قطعات موتور را جدا کرده و با فشار باد (کمپرسور) گرد و خاک آنها را گرفت؛ سپس قطعات را در داخل یک تشت قرار داده و آن ها را با آب گرم شستشو دهید. اگر قطعات بیش از حد چربی داشته باشند با حلال های چربی مانند مواد شوینده از مشتقات صابون (صابون سولفون یا مایع ظرف‌شویی) شستشو انجام می‌گیرد. در بعضی مواقع هم از گازوئیل استفاده می‌شود که در این صورت مواد لاستیکی به‌کار رفته در ساختمان موتورها نباید با گازوئیل تماس داشته باشند.
روغن‌کاری الکتروموتور
برای کاهش اصطکاک در یاتاقان‌ها، بلبرینگ‌ها و بوش‌ها بایستی دینام روغن کاری شود. بدین منظور معمولاً از روغن موتور، والوالین و گریس استفاده می‌شود. در زیر توضیح کوتاهی در مورد هر کدام از این روغن‌ها و گریس‌ها داده شده است.
گریس
گریس ماده جامد یا نیمه جامدی است که از روغن معدنی و صابون‌های صنعتی با مواد شیمیایی مختلف ترکیب شده است. گریس در مواقعی که دمای کار زیاد نیست به کار می‌رود و برای روغن‌کاری بلبرینگ‌ها و یاتاقان‌ها از آن استفاده می‌شود. گریس علاوه بر کاهش اصطکاک یاتاقان‌ها و بلبرینگ‌ها، آنها را در مقابل زنگ‌زدگی، ضربات ناگهانی و فشار زیاد محافظت می‌کند.
والوالین
والوالین نوعی گریس مقاوم است که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، دارای ویژگی های بخصوصی نظیر ضد آب، پایداری حرارتی خوب، اکسیداسیون، زنگ زدگی و فرسایش است. والوالین برای استفاده در انواع مختلف یاتاقان‌ها و بلبرینگ‌ها، با دمای کمتر از 100 درجه سلسیوس مناسب است.
با توجه به اینکه گریس والوالین تا حدودی نیمه مایع است بیشتر به جامد شبیه است، به همین علت برای روانکاری مجدد قطعه ها مناسب نیست، از این رو برای جلوگیری از اثرات شدید آب، رطوبت و دما بر روی قطعات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روغن‌موتور
روغن موتور از مشتقات نفت است و به‌صورت مایع با غلظت های مختلف برای کاربردهای متفاوت ساخته می‌شود و از آن برای روغن کاری یاتاقان ها و بوش ها استفاده می‌شود. روغن موتور را در ظرف لوله دار مخصوصی که روغندان نام دارد، پر می‌کنند و بدین وسیله روغن را به محل مورد نیاز هدایت می‌کنند، با فشار دادن اهرم بالای روغن دان، روغن با فشار مناسب به محل های مورد نظر هدایت می‌شود.
